Dlaczego efekt halo (aureoli) wpływa na to, jak postrzegamy innych?

Efekt aureoli jest rodzajem tendencyjności poznawczej, w której nasze ogólne wrażenie o danej osobie wpływa na to, co czujemy i myślimy o jej charakterze. Zasadniczo, nasze ogólne wrażenie o danej osobie („Jest miły”) wpływa na naszą ocenę jej konkretnych cech („o, jest też mądry”). Postrzeganie jednej cechy może przenosić się na to, jak ludzie postrzegają inne aspekty tej osoby.

Jednym z doskonałych przykładów efektu aureoli w działaniu jest nasze ogólne wrażenie o sławnych osobach. Ponieważ ludzie postrzegają ich jako atrakcyjnych, odnoszących sukcesy i często dających się lubić, mają również tendencję do postrzegania ich jako inteligentnych, miłych i zabawnych.

Co to jest Efekt Halo?

Efekt halo jest również czymś, co określa się mianem „stereotypu atrakcyjności fizycznej” oraz zasadą „co piękne, jest również dobre”.

Jednakże, efekt ten nie wpływa tylko na nasze postrzeganie ludzi na podstawie ich atrakcyjności. Może on również obejmować inne cechy. Na przykład ludzie, którzy są towarzyscy lub mili, mogą być również postrzegani jako bardziej sympatyczni i inteligentni. Efekt halo sprawia, że postrzeganie jednej cechy prowadzi do tendencyjnych ocen innych cech.

Sam termin wykorzystuje analogię do aureoli, aby opisać, w jaki sposób może ona wpływać na postrzeganie. W sztuce religijnej, aureola jest często przedstawiana nad głową świętego, „kąpiąc” osobę w niebiańskim świetle, aby pokazać, że ta osoba jest dobra.

Kiedy postrzegasz kogoś przez pryzmat efektu aureoli, widzisz go w podobnym świetle. Ta „aureola” stworzona przez Twoje postrzeganie jednej cechy obejmuje ją w ten sam sposób. 

Historia Efektu Halo

Psycholog Edward Thorndike po raz pierwszy użył tego terminu w pracy z 1920 roku zatytułowanej „The Constant Error in Psychological Ratings”. W opisanym w niej eksperymencie Thorndike poprosił dowódców wojskowych o ocenę różnych cech u podległych im żołnierzy. Cechy te obejmowały takie zagadnienia jak przywództwo, wygląd fizyczny, inteligencja, lojalność i niezawodność.

Celem Thorndike’a było ustalenie, w jaki sposób oceny jednej cechy przekładają się na oceny innych cech. Odkrył, że wysokie oceny danej cechy korelowały z wysokimi ocenami innych cech, podczas gdy negatywne oceny danej cechy prowadziły do niższych ocen innych cech.

Dlaczego więc nasze ogólne wrażenia na temat danej osoby tworzą tę aureolę, która wpływa na nasze oceny konkretnych cech? Naukowcy odkryli, że atrakcyjność jest jednym z czynników, który może odgrywać rolę.

Jednak ten stereotyp atrakcyjności może być również mieczem obosiecznym. Inne badania wykazały, że podczas gdy ludzie są bardziej skłonni przypisywać wiele pozytywnych cech osobom atrakcyjnym, są również bardziej skłonni wierzyć, że osoby dobrze wyglądające są próżne, nieuczciwe i mogą wykorzystywać swoją atrakcyjność do manipulowania innymi.

Wpływ efektu aureoli

Efekt halo może mieć wpływ na wiele sytuacji codziennego życia.

W edukacji

Badania wykazały, że efekt halo może odgrywać rolę w środowisku edukacyjnym. Nauczyciele mogą wchodzić w różne interakcje z uczniami na podstawie postrzegania ich atrakcyjności. Starsze badania wykazały na przykład, że nauczyciele mieli lepsze oczekiwania wobec dzieci, które oceniali jako bardziej atrakcyjne.

W innym badaniu przeanalizowano wyniki w nauce ponad 4,500 studentów. Grupa 28 osób oceniła następnie atrakcyjność studentów (na podstawie zdjęcia legitymacyjnego) w skali od 1 (bardzo nieatrakcyjny) do 10 (bardzo atrakcyjny). Studenci zostali następnie podzieleni na trzy grupy na podstawie tych ocen atrakcyjności: poniżej przeciętnej, przeciętni i powyżej przeciętnej.

Badacze porównali następnie oceny studentów z zajęć prowadzonych w tradycyjnej, bezpośredniej sali wykładowej oraz z zajęć prowadzonych online. Badacze odkryli, że studenci, którzy zostali ocenieni jako ponadprzeciętnie atrakcyjni, uzyskali znacząco niższe oceny z kursów online niż z tradycyjnych zajęć.

W miejscu pracy

Istnieje wiele sposobów, w jakie efekt aureoli może wpływać na postrzeganie innych w miejscu pracy. Na przykład, eksperci sugerują, że efekt halo jest jednym z najczęstszych błędów wpływających na ocenę pracy i recenzje. Przełożeni mogą oceniać podwładnych na podstawie postrzegania pojedynczej cechy, a nie całości ich wyników i wkładu w pracę. Na przykład, entuzjazm lub pozytywne nastawienie pracownika może przyćmić jego brak wiedzy lub umiejętności, powodując, że współpracownicy oceniają go wyżej, niż uzasadniają to jego rzeczywiste wyniki.

Efekt halo może mieć również wpływ na dochody. Badanie opublikowane w Journal of Economic Psychology wykazało, że atrakcyjni pracownicy gastronomii zarabiali średnio o 100 dolarów miesięcznie więcej w formie napiwków niż ich nieatrakcyjni koledzy.

Inne badanie wykazało, że atrakcyjność fizyczna ma pozytywny wpływ nie tylko na pewność siebie danej osoby, ale także na jej ogólne dochody i dobrobyt finansowy.

Osoby ubiegające się o pracę również mogą odczuć wpływ efektu halo. Jeśli potencjalny pracodawca postrzega kandydata jako atrakcyjnego lub sympatycznego, jest bardziej prawdopodobne, że oceni go również jako osobę inteligentną, kompetentną i wykwalifikowaną.

W marketingu

Marketerzy wykorzystują efekt halo do sprzedaży produktów i usług. Kiedy znana osoba promuje konkretny produkt, nasza pozytywna ocena tej osoby może rozprzestrzenić się na nasze postrzeganie samego produktu.

Podsumowanie

Tak więc następnym razem, kiedy będziesz próbował ocenić inną osobę, czy to decydując, na którego kandydata politycznego zagłosować, czy też który film obejrzeć w piątkowy wieczór, zastanów się, jak twoje ogólne wrażenie o niej może wpłynąć na twoją ocenę innych jej cech.

Czy Twoje wrażenie, że kandydat jest dobrym mówcą publicznym prowadzi Cię do przekonania, że jest on również inteligentny, uprzejmy i pracowity? Czy myślenie, że dany aktor jest przystojny, prowadzi Cię również do myślenia, że jest on dobrym aktorem?

Oczywiście, świadomość istnienia efektu aureoli nie oznacza, że łatwo jest uniknąć jego wpływu na nasze postrzeganie i decyzje. Efekt aureoli jest tylko jednym z wielu czynników, przez które ludzie podejmują pochopne decyzje oraz popełniają błędy w ocenie sytuacji.